OPERATSION TIZIM NIMA? (What Is an Operating System (OS)?)
Operatsion tizimning (OT) kompyuter jarayonlarida qanday rol o’ynashi, shuningdek, operatsion tizimlarning umumiy turlari haqida bilib oling.
Operatsion tizimlar kompyuter jarayonlarini boshqaradigan dasturiy ta’minotning muhim shaklidir. Ular qurilma apparati bilan o’zaro aloqada bo’lib, dasturiy ta’minot va ilovalar o’rtasidagi funktsiyalarni muvofiqlashtiradi, bu esa qurilmalarning muammosiz ishlashini ta’minlaydi. Noutbuklar, ish stoli kompyuterlari va mobil telefonlarning barchasida ularning dasturiy va apparat funksiyalarini boshqaruvchi operatsion tizimlar mavjud.
Operatsion tizimlarning funksiyalariga quyidagilar kiradi:
Xotirani boshqarish (Memory management). Operatsion tizimlar turli dasturlar uchun qurilmalarda joy ajratish uchun ilovalarni muvofiqlashtiradi.
Jarayonni boshqarish (Process management). Rejalashtirish deb ataladigan jarayon orqali operatsion tizimlar markaziy protsessor blokidan foydalanishni va qancha foydalanish vaqtini aniqlaydi.
Xavfsizlik (Security). Operatsion tizimlar kiberhujumlarning oldini olish, fayllarni shifrlash va ma’lum fayllarga kim kirishini nazorat qilish uchun o’ziga xos xususiyatlarga ega.
Yuklash (Booting). Operatsion tizimlar tizimlarni quvvatlantirish jarayonini boshqaradi
Disk boshqaruvi (Disk management). Operatsion tizim flesh-disklar va qattiq disklar kabi kompyuterda o’rnatilgan barcha disklar va drayverlarni boshqaradi.
Foydalanuvchi interfeysi (User interfeysi). Foydalanuvchi interfeysi foydalanuvchiga kod yoki tip buyruqlari(type commands) kabi usullar orqali ma’lumot kiritish va qabul qilish imkonini beradi.
Operatsion tizimning ikkita asosiy komponenti yadro (kernel) va qobiqdir(shell). Yadro xotira va jarayonni boshqarish kabi ko’pgina operatsion tizim vazifalarini, shuningdek, o’rnatilgan dasturiy ta’minot va qurilma apparati o’rtasidagi o’zaro ta’sirni boshqaradi. Qobiq dasturlash tillari yordamida fayllar va dasturlarni boshqaradi va yadro va foydalanuvchi o’rtasidagi o’zaro aloqalarni ta’minlaydi.
Operatsion tizimlarning umumiy turlari
Kompyuterlar va mobil qurilmalar turli maqsadlarga xizmat qilganligi sababli, ular turli xil operatsion tizimlarga tayanadi. Bu yerda eng ko’p ishlatiladigan operatsion tizimlardan ba’zilari:
Umumiy maqsadli operatsion tizimlar
Ish stoli va noutbuklar umumiy maqsadli operatsion tizimlardan foydalanadi. Apple ish stollari va noutbuklari uchun moʻljallangan macOS — oʻzining soddaligi va foydalanuvchilarga qulay tajribasi bilan mashhur boʻlgan mashhur operatsion tizim boʻlib, doimiy ravishda takomillashtiriladi. MacOS, shuningdek, xatolarni cheklash va xakerlardan yaxshi himoya qilish bilan mashhur.
Shuningdek, Microsoft , ko’pgina yangi shaxsiy kompyuterlarda o’rnatilgan Windows deb nomlanuvchi o’z operatsion tizimiga ega. Microsoft har uch-besh yilda bir marta Windows-ning yangi versiyalarini chiqaradi.
Mobil operatsion tizimlar
Mobil operatsion tizimga misol Apple iPhone ning iOS tizimidir. Apple tizimi, hatto eski modellarga ham, mobil qurilma dasturiy ta’minotining imkoniyatlarini kengaytirish uchun muntazam yangilanishlarni taqdim etadi.
Android esa mobil qurilmalar uchun yana bir keng tarqalgan operatsion tizimdir. Apple dan farqli o‘laroq, Android ko’plab ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan qurilmalarda ishlaydi.
Maqola manbasi:
